«چهارطاقی تیموری» بنایی با پیشینه‌ای کهن و نامی مقلوب
تاریخ انتشار: ۱۵ بهمن ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۹۶۷۵۱۹۸
ایسنا/خراسان رضوی یک پژوهشگر و باستان‌شناس خراسانی گفت: نمای بیرونی و بخشی از نقاشی‌های نمای درونی چهارطاقی تیموری، بنایی با پیشینه‌ای کهن و نامی مقلوب دارد.
رجبعلی لباف خانیکی در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: در فاصله ۶ کیلومتری شهر شیروان و مجاور روستای زیارت بنایی تاریخی وجود دارد که از آن به نام‌های «آرامگاه تیموری»، «مقبره تیموری» و «چهارطاقی تیموری» یاد شده است، در حالی که این بنا احتمالا به مکان یا شخصی به نام «تمور» منسوب بوده نه «تیمور»، زیرا از سویی بنا با توجه به شواهد بی ارتباط به دوران تیموری است و از سوی دیگر براساس وقف‌نامه موجود در بقعه امام‌زاده حمزه رضا در فاصله ۵۰ متری آن که در ذی‌قعده سال ۱۰۴۵ هجری قمری نوشته شده، واقف املاک عرصه امام‌زاده و این چهارطاقی شخصی به نام امیر محمد شیخ «تموری» ولد شیخ حسن «تموری» بوده است.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
وی اضافه کرد: به احتمال زیاد این محل یا محل زمین موقوفه تمور نام داشته و یا شخصی از تموری‌ها را در چهارطاقی دفن کرده‌اند که به «چهارطاقی تموری» شهرت یافته و بعدها مانند بسیاری از بناهای تاریخی دیگر نامی مقلوب بر آن گذاشته‌اند، بنابراین به احتمال قریب به یقین نام اصلی بنا، چهارطاقی یا مقبره «تموری» بوده است.
این پژوهشگر و باستان‌شناس خراسانی تصریح کرد: این بنا با نقشه‌ای هشت ضلعی از بیرون و مربع در داخل با دیوارهایی به ارتفاع ۲۰.۵ متر و ضخامت ۲۰.۱ متر ساخته شده است. نمای بیرونی متشکل از ۴ ضلع بلند هر یک به طول ۶ متر و چهار ضلع کوتاه‌تر که هر یک به طول ۲۰.۴ متر است. همچنین بر میانه هر یک از اضلاع بلند یک ورودی و یک درگاهی با طاق جناقی در بالای ورودی تعبیه شده است.
وی افزود: نمای دیوارها آجری و ساده است. بدنه بنا یک منشور هشت ضلعی است که بر فراز آن ساقه استوانه گنبد استقرار یافته، گنبد از نوع دوپوش منفصل بوده که پوشش فوقانی فرو ریخته اما تا سال ۱۳۱۵ که «دونالد.ن.ویلبر» بنا را دیده که گنبد خارجی دارای حفره‌های فرو ریخته نیز بوده است.
لباف خانیکی عنوان کرد: در حال حاضر تنها پوشش داخلی یا زیرین برفراز بنا باقی مانده است. بر هر یک از اضلاع کوچک یک طاق‌نمای نسبتا کوتاه با طاق جناقی و یک قاب تزیینی مربع بر بالای طاق‌نما تعبیه شده است. نمای داخلی بنا گویا بسیار زیبا و مزین به گچبری، کاربندی، کتیبه و نقاشی دیواری بوده است. فضای داخلی بر نقشه مربع استوار شده و از طریق چهار درگاهی به بیرون راه دارد. ۸ نورگیر بر پاکار گنبد و ۴ نورگیر بر بالای ورودی‌ها، داخل بنا را روشنی می‌بخشیده‌اند.
وی خاطرنشان کرد: در گوشه‌های بالای بنا کاربندی‌های بادبادک شکل به تعبیر ویلبر ساخته شده که امتداد اضلاع آن‌ها به طرفین به صورت نواری که زیگزاگ طوق پاکار گنبد را دور زده و بر روی نوار نقوش اسلیمی گچبری با رنگ فیروزه‌ای زینت یافته است.
این پژوهشگر و باستان‌شناس خراسانی اضافه کرد: بر بالای آن نوار تزئینی یک نوار صاف و یکنواخت دیگر به عرض ۲۵سانتیمتر ساقه گنبد را دور زده و بر روی زمینه سیاه کتیبه گچی سفید رنگ به شیوه ثلث نوشته شده است. در حال حاضر رویه داخلی دیوارها و سقف گچ اندود شده اما با لایه برداری‌هایی که در بعضی نقاط صورت گرفته نقاشی‌های دیواری ظاهر شده که حکایت از بدنه نقاشی شده در گذشته دارد.
وی تصریح کرد: با توجه به شواهد موجود می‌توان فرض کرد که بنا کاربرد آرامگاهی برای شخص یا اشخاص معتبر داشته است. در رابطه با تاریخ‌گذاری بنا اظهارنظرهای متفاوتی شده است که می‌توان به مواردی اشاره کرد. نام غیر واقعی «تیموری» موجب شده است که اکثر قریب به اتفاق آن را بنایی متعلق به عصر تیموریان بدانند.
لباف خانیکی اظهار کرد: از سنگ قبری در درون آرامگاه نام می‌برند که تاریخ ۷۸۵ و نام «عید خواجه» در آن خوانده شده و به استناد آن تاریخ، احداث بنا را تیموری دانسته‌اند حال اینکه این فرضیه نیز قابل طرح است که بنا در آن تاریخ وجود داشته و عید خواجه در آن به خاک سپرده شده است.
وی گفت: دونالد.ن.ویلبر که در سال ۱۹۳۷میلادی بنا را از نزدیک دیده، آن را با عنوان «مقبره» توصیف کرده و تاریخ احداث بنا را سال ۷۰۰ هجری قمری تا ۱۳۰۰ میلادی برآورد کرده که منطقی به نظر می‌رسد، زیرا علاوه بر نقشه و ساختار بنا، نقاشی‌های روی گچ در داخل بنا شباهت زیاد به نقوش زرین‌فام و مینایی عصر ایلخانی دارند و کلاه و هیأت شخص سوار بر اسب مانند شخصیت‌های مغولی در مینیاتورها است.
این پژوهشگر و باستان‌شناس خراسانی با بیان اینکه مقایسه این بنا با بنای دوره ایلخانی امام‌زاده جعفر قم نیز می‌تواند دلیل دیگر انتساب آن به دوران ایلخانی باشد، افزود: طی سال‌های اخیر اقداماتی مانند استحکام بخشی، آواربرداری و پی‌گردی پیرامون بنا صورت گرفته که موجب ماندگاری بنا و شناخت بیشتر هویت آن شده است.
وی با اشاره به اینکه در سال ۱۳۵۶ ریختگی سر طاق‌ها و ساقه گنبد ترمیم شده است، تاکید کرد: در سال ۱۳۸۴ درون آرامگاه آواربرداری و اطراف نیز خاکبرداری و پی‌گردی شده که در نتیجه گورخانه‌ای در زیر کف کشف شده و بر گرد بنا نیز شالوده حصار آجری تشخیص داده شده است.
لباف خانیکی مطرح کرد: در سال ۱۳۸۶ ریزش‌ها و فرسودگی‌هایی که به دنبال پی‌گردی‌های قبلی ظاهر شده، ترمیم و دیوارها استحکام بخشی شده است. در سال۱۳۹۱ بخش‌هایی از دیوارها لایه‌برداری و صحنه‌های نقاشی در زیر اندود گچ ظاهر شده است. در ۱۹ اسفند سال ۱۳۸۰ این بنا به شماره ۴۸۰۸ در فهرست آثار ملی نیز ثبت شده است.
انتهای پیام
منبع: ایسنا
کلیدواژه: خراسان را بشناسیم آثار تاریخی دوره ایلخانی ثبت ملی آثار باستانی استانی اجتماعی استانی اقتصادی دهه فجر 1402 استانی شهرستانها لباف خانیکی
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.isna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایسنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۹۶۷۵۱۹۸ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
استفاده از «گنبد بیزانسی» در ساخت‌وساز شهر قم ممنوع است
معاون شهرسازی و معماری شهرداری قم گفت: در حال حاضر صدور هرگونه پایان کار مستلزم رعایت نکات سیما و منظر متناسب با شهر قم است.
مجید متین فر گفت‌و گو با خبرنگار ایمنا در قم با اشاره به اینکه در حوزه سیما و منظر، کمیته‌های نما در مناطق مختلف ایجاد شده است، اظهار کرد: در حوزه سیما منظر شهر تعامل استانداری، اداره کل راه و شهرسازی، سازمان نظام مهندسی و شهرداری لازم است.
وی با اشاره به برگزاری جلسات متعدد برای نزدیک کردن دیدگاه‌های این دستگاه‌ها با یکدیگر افزود: از نظر سیما و منظر شهری تعاریف جدیدی در حال مطرح شدن است.
معاون معماری و شهرسازی شهرداری قم با اشاره به اینکه مسائل مرتبط با معماری اسلامی، ایرانی و سبک‌های وارداتی گسترده است، خاطرنشان کرد: در این موضوعات توافق نظری کاملی وجود ندارد و الگوی کاملی نداریم که بگوییم ساخت‌وسازها طبق این الگو باید انجام شود و الزام‌آور است، اما می‌توانیم موضوعات و نمادهای نامطلوب را شناسایی کنیم و آن را کاهش دهیم.
متین‌فر ادامه داد: یکی از اتفاقات جدید در ساخت‌وساز شهری قم احداث نمادی شبیه به گنبد است در صورتی که سبک و عناصر ایرانی اسلامی داشته باشد، جای تأمل دارد اما احداث گنبدهایی که به سبک معماری بیزانسی هستند، عنصری نامطلوب و بیگانه است.
وی اضافه کرد: از سال گذشته اقدامات سلبی و پیشگیرانه زیادی با سازنده‌ها صورت گرفت و حتی در مواردی با قوه قهریه وارد شدند، بعضی سازه‌ها برش خورد و بعضی اجازه تکمیل پیدا نکرد.
معاون معماری و شهرسازی شهرداری قم تاکید کرد: در حال حاضر نیز صدور هرگونه پایان کار مستلزم رعایت این نکات است و امید می‌رود با تعامل بین سازمان و سازندگان این شرایط بهتر از گذشته پیش برود.
متین‌فر افزود: در حال حاضر جلساتی با اداره کل راه و شهرسازی، سامان نظام مهندسی و حتی مهندسان ناظر یا طراحان و معماران پروژه‌ها وجود دارد و این مسئله سختگیرانه بررسی می‌شود.
وی با اشاره به اینکه تا دو ماه آینده نیز یک نشست تخصصی برای سیما منظر شهری برگزار خواهد شد، اظهار کرد: با توجه به دغدغه بزرگان و مردم در این زمینه تعاملات با حوزه و اعلام آمادگی از طرف این نهاد و نخبگان دانشگاهی وجود دارد و امیدواریم این تعامل سبب شود تا شهر قم معماری اصیل خود را بازیابد.
کد خبر 750003
حادثه تلخ برای جوان معلول ساروی که نخبه دانشگاه بود